Της Ειρήνης Τζεϊρανάκη
Η δυσανεξία στην γλουτένη ή αλλιώς κοιλιοκάκη είναι ένα σύνδρομο της απορρόφησης που οφείλεται στην ευαισθησία του ατόμου στην γλουτένη και τα προϊόντα της. Η γλουτένη αποτελείται από ένα σύνολο πρωτεϊνών (γλιαδίνη, γλουταμίνη) και βρίσκεται σχεδόν σε όλα τα δημητριακά: σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και βρώμη εκτός από το καλαμπόκι και το ρύζι.
Σε φυσιολογικές περιπτώσεις η γλουτένη πέπτεται χωρίς πρόβλημα από τον ανθρώπινο οργανισμό. Τα άτομα που πάσχουν από κοιλιoκάκη δεν έχουν την δυνατότητα να αφομοιώσουν τη γλουτένη. Επιπλέον, όταν τα άτομα αυτά καταναλώσουν τροφές που περιέχουν γλουτένη, το ανοσοποιητικό τους σύστημα αντιδρά με αποτέλεσμα να καταστρέφονται τα τοιχώματα του εντέρου. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε μειωμένη απορρόφηση θρεπτικών συστατικών πχ βιταμίνες, μέταλλα, ιχνοστοιχεία και μπορεί να χρειαστεί χορήγηση συμπληρωμάτων ασβεστίου, μαγνησίου, βιταμίνης Α, D, E, K, B12 και φυλλικού οξέως. Πρόκειται για κληρονομική πάθηση. Άτομα με συγγενείς α' βαθμού με δυσανεξία στη γλουτένη έχουν από 8 ως 18% πιθανότητες να νοσήσουν και οι ίδιοι. Η νόσος είναι εξίσου συχνή σε άνδρες και γυναίκες. Επίσης, η ηλικία που μπορεί να εμφανιστεί η νόσος διαφέρει από άτομο σε άτομο. Σε άλλους μπορεί τα συμπτώματα να ξεκινήσουν από την παιδική ηλικία και σε άλλους σε μεγαλύτερη ηλικία. Συχνά παρατηρείται ότι άτομα που πάσχουν από κοιλιοκάκη μπορεί και να νοσούν και σε άλλες ενδοκρινολογικές παθήσεις όπως σακχαρώδη διαβήτη.
Τα συμπτώματα που μπορεί να υπάρξουν στην νόσο ποικίλλουν ανά άτομο και δεν σημαίνει ότι εμφανίζονται το ίδιο, ταυτόχρονα και με την ίδια ένταση σε όλους.
• δυσαπορρόφηση της τροφής
• διάρροια,
• δυσκοιλιότητα,
• ημικρανίες,
• πόνος στην κοιλιά
• άφθες,
•έρπης σε πλάτη/ γόνατα/ χέρια,
• αναιμία,
• οστεοπόρωση,
• απώλεια μαλλιών,
• αρθραλγία,
• πολυνευροπάθεια,
• υπογονιμότητα
• ανορεξία, χάσιμο βάρους
• κούραση και αλλαγή διάθεσης
Θεραπεία
Στην αγορά δεν υπάρχει κάποιο ειδικό φάρμακο που να μπορεί να θεραπεύει το άτομο ή να περιορίσει τα συμπτώματα. Η θεραπεία αποτελεί την αυστηρή δια βίου δίαιτα χωρίς γλουτένη που έχει ως συνέπεια την επαναφορά του τοιχώματος του λεπτού εντέρου σε κανονική κατάσταση και τον έλεγχο της πάθησης. Αυτό σημαίνει ότι το άτομο απαγορεύεται να καταναλώνει τροφές που έχουν φτιαχτεί από σιτάρι, κριθάρι, σίκαλη και τα προϊόντα τους. Προσοχή, η γλουτένη χρησιμοποιείται για την παρασκευή πολλών καθημερινών τροφίμων, όπως το ψωμί, τα δημητριακά πρωινού, τα ζυμαρικά, η πίτσα, οι διάφορες ζύμες, το κέικ και τα μπισκότα. Σε πρόσφατες μελέτες η μικρή ποσότητα βρώμης είναι επιτρεπόμενη χωρίς να δημιουργεί προβλήματα. Για την ακρίβεια η αποδεκτή ποσότητα βρώμης σε παιδιά είναι 1/4 του φλιτζανιού και στους ενήλικες ½ φλιτζάνι. Αυτά που μπορεί να καταναλώνει κάποιος είναι τροφές που δεν περιέχουν γλουτενη όπως ρύζι, πατάτα, καλαμπόκι, φρούτα, λαχανικά, κρέας και γαλακτοκομικά. Αν υπάρχει δυσανεξία στη λακτόζη, πρέπει να αποκλειστούν και τα γαλακτοκομικά προϊόντα. Στο εμπόριο επίσης κυκλοφορούν μια πληθώρα από ειδικές τροφές που δεν περιέχουν γλουτένη. Είναι σκόπιμο να μη χρησιμοποιείτε τρόφιμα ή γλυκίσματα που δεν γνωρίζετε τη σύνθεση τους, να συμβουλεύεστε πάντα τις ετικέτες των τροφίμων, να αποφεύγετε τα γεύματα στα εστιατόρια και σε άλλους τόπους σίτισης, που δεν γνωρίζετε τι προϊόντα χρησιμοποιήθηκαν για την παρασκευή τους.
Τροφές που επιτρέπονται
• Γάλα, γιαούρτι, παρμεζάνα, μυζήθρα, τυριά (αν δεν υπάρχει δυσανεξία στην λακτόζη)
• Κρέας, πουλερικά, αυγά, ψάρια
• Ρύζι, πατάτες, καλαμπόκι, χαρούπι, κεχρί, σουσάμι, ταπιόκα, μανιόκα,
• Φρέσκα και κατεψυγμένα λαχανικά
• Αρακάς, φασόλια, φακές
• Φρούτα και χυμοί φρούτων
• Ψωμιά από αλεύρι χωρίς γλουτένη
• Βούτυρο, λάδια, μαργαρίνη
• Ζελέ, μέλι, μαρμελάδα, ζάχαρη
• Αλάτι, πιπέρι, μπαχαρικά, καρυκεύματα, κανέλλα
• Πιπεριές, ελιές, μουστάρδα
• Αλεύρι από ρύζι, καλαμπόκι, πατάτα, σόγια
• Σάλτσες που δεν περιέχουν σιτάλευρο
• Επιδόρπια με τα επιτρεπόμενα συστατικά
• Ζυμαρικά από καλαμποκάλευρο και ρυζάλευρο
• Ανθρακούχα ποτά τύπου cola, κρασί, σαμπάνια, κονιάκ, μπράντι, ρούμι, τεκίλα.. Τα ποτά που παρασκευάζονται με απόσταξη δεν περιέχουν γλουτένη (ουίσκι, βότκα κτλ).
Τροφές που δεν επιτρέπονται
• Προϊόντα από κριθάρι, σιτάρι, σίκαλη, (βρώμη στην επιτρεπομένη ποσότητα)
• Αλεύρι από τα παραπάνω προϊόντα καθώς επίσης και αλευρωμένα προϊόντα πχ σε τηγανιτά και προτηγανισμένα προϊόντα που αλευρώνονται.
• Κρέας που περιέχει λόγω κατεργασίας τα παραπάνω πχ παστά αλλαντικά, απαλειφόμενα προϊόντα με γεύση κρέατος, κατεψυγμένα μπιφτέκια, λουκάνικα, κροκέτες.
• Κατεργασμένα λαχανικά με σάλτσα σιτάλευρου και κονσερβοποιημένα λαχανικά
• Σάλτσες όπως κέτσαπ που περιέχει γλουτένη ως πρόσθετο και στιγμιαίες σούπες με τα παραπάνω προϊόντα
• Επιδόρπια που περιέχουν γλιαδίνη
• Dressings, μαγιονέζες, σάλτσες του εμπορίου όπως μπεσαμέλ
• Κρέμες, ροφήματα σοκολάτας, ορισμένα επιδόρπια γιαουρτιών, απαλειφόμενα τυριά
• Μπύρα, τζιν, στιγμιαίος καφές ή υποκατάστατο καφέ που περιέχει σιτάρι ή βύνη κριθαριού.